Chất thương trong sử thi Chilokok

Abstract

Trong kho tàng sử thi Êđê, sử thi Tây Nguyên, cùng với các bộ sử thi lớn, có tri thức tổng hòa và nhiều giá trị, cũng có những bộ sử thi chuyên biệt, độc đáo như sử thi Dăm Di, sử thi Chilokok... Nếu sử thi Dăm Di có nội dung chủ yếu về biển, diễn tả sinh động các trận thủy chiến diễn ra giữa các thế lực trên biển thì sử thi Chilokok lại có nhiều nội dung phong phú, giàu hiện thực về quan hệ trao đổi hàng hóa, giao lưu kinh tế giữa người Êđê và các tộc người ở Tây Nguyên. Khác với quan điểm của một số chuyên gia coi nội dung cơ bản của sử thi Chilokok thuộc về đề tài chiến tranh, chúng tôi cho rằng, trong sử thi Chilokok, cùng với chủ đề chiến tranh, sử thi cũng có nhiều trường đoạn về các hoạt động kinh tế. Hoạt động kinh tế được thực hiện ở đồng thời nhiều tầng lớp xã hội với sự hiện diện của các thương nhân chuyên nghiệp. Có thể khẳng định, chất “thương” trong sử thi Chilokok là rất sâu đậm và bài “khan” đã phản ánh sinh động, giàu kịch tính các mối quan hệ xã hội, đồng thời nêu rõ những tác động của sự biến đổi khí hậu, hệ sinh thái tự nhiên với cuộc sống, tâm thức và ứng đối của con người. Đó là đóng góp độc đáo của “khan” Chilokok với kho tàng sử thi Tây Nguyên và văn hóa đất nước. Bài “khan” đã đem đến một cách nhìn độc đáo, sâu sắc và toàn diện hơn về xã hội Tây Nguyên truyền thống.