Địa danh của người Thái trắng xã Ngọc Chiến, huyện Mường La, tỉnh Sơn La từ góc nhìn văn hóa tộc người

Abstract

Địa danh xã Ngọc Chiến mang đậm văn hóa vùng núi và thể hiện rõ phương thức sản xuất nông nghiệp của nhân dân vùng núi với đa số địa danh về đồi và thung lũng, núi, rừng, nước, các loài động thực vật hoang dã, tự nhiên. Qua việc đặt tên, gọi tên các vùng đất, vùng dân cư, công trình xây dựng, động thực vật....chúng ta thấy được những nét văn hóa sinh hoạt chủ yếu của các dân tộc sinh sống trên địa bàn xã, đó là: sự gắn kết chặt chẽ với tự nhiên; sự khoáng đạt, hồn nhiên trong cách đặt tên, gọi tên; những tín ngưỡng thờ thần trong các lễ nghi tôn giáo; việc tiếp nhận, giao thoa về văn hóa hết sức tự nhiên, đoàn kết giữa các dân tộc trong quá trình phát triển của xã, trong đó dân tộc Thái là cư dân bản địa, lâu đời, chiếm dân số đông (khoảng 65% dân số của xã Ngọc Chiến), họ có tiếng nói và chữ viết riêng, đã ảnh hưởng, tác động, giao thoa về văn hóa với các dân tộc khác trong vùng, kể cả dân tộc Kinh ở dưới xuôi lên sinh sống, lập nghiệp và công tác. Từ những tác động của điều kiện tự nhiên, những khó khăn, vất vả trong lao động sản xuất đã tạo nên cốt cách, tinh thần, nghị lực và tính cấu kết cộng đồng bản mường của nhân dân xã Ngọc Chiến. Đồng thời, địa danh đã phần nào tái hiện và phản quá trình đấu tranh chống thiên tai, chống áp bức, chống giặc ngoại xâm của nhân dân nơi đây. Trong suốt quá hình thành và phát triển của xã Ngọc Chiến, những giá trị văn hóa tốt đẹp, đậm đà bản sắc các dân tộc sinh sống tại xã luôn được hun đúc, giữ gìn, duy trì và phát triển. Tuy nhiên, trong những năm qua, vấn đề bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc thiểu số vẫn đang đặt ra những vấn đề cấp thiết đó là: bản sắc văn hóa các dân tộc thiểu số có biểu hiện bị phôi phai, đặc biệt là các giá trị văn hóa truyền thống như tiếng nói, chữ viết, trang phục; những hình thức sinh hoạt văn hóa truyền thống như lễ hội, trò chơi dân gian chưa được phổ biến rộng rãi... Để giải quyết vấn đề này cần sự quan tâm của chính quyền địa phương, tổ chức đoàn thể nhằm bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số nói chung và trên địa bàn xã Ngọc Chiến nói riêng. Từ đó làm nền tảng thúc đẩy sử phát triển kinh tế địa phương, nâng cao đời sống vật chất cho bà con nơi đây.