Bài viết là sự khẳng định những đóng góp của Nguyễn Bá Trác trên lĩnh vực khảo sát dân tộc học và văn hóa - tư tưởng, đồng thời qua đó thấy được biến chuyển mới mẻ của bức tranh lịch sử Đông Á và trung hoa thế kỷ XX, những ứng xử văn hóa các nước trong bối cảnh bị "phương tây hóa". Bài viết bao gồm nội dung: tâm thế"phiến du" của nhà Nho Nguyễn Bá Trắc và sự ra đời của " hạn mạn du ký", hình ảnh đất nước, con người Trung Hoa "Nhìn từ bên ngoài" và cảm xúc của tác giả, Những chuyển biến trong nhận thức về bức tranh lịch sử Đông Á đầu thế kỷ XX và tinh thần "Cầu học" của người tri thức.
