Nhân vật Nho sĩ trong sáng tác của Nguyễn Đình Chiểu: từ nguyên mẫu đời thực tới hình tượng nghệ thuật

Abstract

Là một nhân vật văn hóa của Việt Nam và các nước khu vực Đông Á dưới ảnh hưởng Nho gia, hình tượng người nho sĩ trí thức cũng trở thành cảm hứng và đối tượng phản ánh của nhiều sáng tác văn chương trung đại. Ảnh hưởng của Nho giáo, trong trường hợp này, gắn với các tương quan thuộc về đặc trưng thẩm mĩ Nho gia, thể hiện qua qui chuẩn/tiêu chuẩn về phẩm chất đạo đức, hành xử, lý tưởng xã hội, chi phối tới cách lựa chọn, miêu tả cũng như những biểu đạt nghệ thuật của tác giả. Tuy nhiên, là một nhân vật văn học, hình tượng cũng đóng vai trò như những "khách thể đời sống", được tái hiện một cách sáng tạo theo qui luật của nghệ thuật nhằm nhận thức, cắt nghĩa về con người, đời sống và thể hiện tư tưởng, tình cảm của mỗi tác giả'. Đây là một trong những tín hiệu thẩm mĩ góp phần nhận diện dấu ấn riêng thuộc về phong cách cá nhân trong bối cảnh nền văn chương trung dại vốn mang đậm tính ước lệ, qui phạm.